ගොඩක් අය ක්‍රෙඩිට් කාඩ් කියන නම ඇහුවත් එය ප්‍රතික්ෂේප කරනවා. නැත්තනම් බයවෙලා ඔළුවෙ අතගහගන්නේ ඒ ගැන තමන්ට අහන්නට ලැබුණු දේවල් නිසාම මිස සැබැවින්ම භාවිතකර ලැබූ අත්දැකීමෙන්ම නොවෙයි. “ලියාපදිංචි වීමේ ගාස්තු නොමිලේ” කියූ පමණින් ඒ සමග ලබාදෙන වෙනත් වරප්‍රසාදයක් හෙවත් කැරට් අලයකට හසුවීමෙන් හෝ ක්‍රෙඩිට් කාඩ් ප්‍රකාශනය පිළිබඳ නිසි අවබෝධයක් නැතිවීමෙන් ගෙවීමට ඇති මුදල එකතුවී අනතුරුව ගෙවා ගන්නටද නොහැකි තරමින් පොලිය එක්වීමෙන් ලැබුණු අමිහිරි අත්දැකීම් නිසයි.
ඔබ ක්‍රෙඩිට් කාඩ් පතක් ලබා ගන්නේ නම් සැලකියමත් විය යුතු කරුණු මොනවාද?
වාර්ෂිකව ගෙවිය යුතු මුදල
විවිධ තරාතිරම් සඳහා ඔවුන්ගේ පහසුකම් වෙනස් ණයපත් වර්ග හඳුන්වාදෙනු ලබනවා. උදාහරණයක් වශයෙන් ප්ලැටිනම්, ගෝල්ඩ් සහ සාමාන්‍ය ලෙස නම්කළ කාඩ්පත් වර්ග තුනක් තිබෙනවා. එසේම මෙම කාඩ්පත් වර්ග සඳහා වාර්ෂික ගාස්තුවක්ද නම් කර ඇති අතර එම අගය රුපියල් දහසේ සිට පන්දහස දක්වා දිව යනවා.
ගණුදෙණුවක් කිරීමේදී අය කරන ගාස්තු
මූල්‍ය ආයතන තම ණයපත් පිළිබඳව දරණ ප්‍රතිපත්ති හරහා ගණුදෙණු කිරීමේදී ප්‍රතිශත අගයක් වශයෙන් හෝ ස්ථාවර අගයක් අයකර ගැනීම සිදුවන්නට පුළුවන්. ඇතැම් ඒවායේ මෙය නොමිලේම ලබාදෙන අතර අන්තර්ජාලය හරහා ගෙවීම් කිරීම හෝ විදේශීය රටකදී සිදුකරන ගණුදෙණුවලදී පමණක් ගාස්තුවක් අයකරයි.
මුදල් ගැනීමේ ගාස්තු
කාඩ්පත හරහා අන්තර්ජාලයේ හෝ කාඩ්පත් සඳහා සහාය දක්වන වෙළඳසැලකින් භාණ්ඩ හා සේවා ලබාගැනීම මෙන්ම ණයපත්වලින් ATM හරහා මුදල් ලබාගැනීමද කරන්නට පුළුවන්. එහෙත් මේ සඳහා ප්‍රතිශත අගයක් සහ නම් කරන ලද ගාස්තුවක් එකතුවිය හැකි අතර ලබා ගත හැකි මුදල් සීමාවන්ද ඔවුන් පණවනු ලබනවා. ඒ නිසා ණයපතකින් මුදල් අතට ගැනීම එතරම්ම හොඳ දෙයක් නොවන බව මෙන්ම හදිසියේ හෝ එවන් දෙයක් කරන්නට සිදුවුවහොත් ඔබට දැරීමට සිදුවන අතිරේක මුදල් හෝ ගාස්තු පිළිබඳව දැනුවත්ව සිටීමත් වැදගත්.
පොලිය ඔබම ගණනය කරගන්නේ මෙහෙමයි
ඔබ ලබාගන්නා කාඩ්පතට 16% ක වාර්ෂික පොලී අනුපාත අගයක් තිබුණහොත් ආවර්තීය පොලී අගය ලබාගැනීම සඳහා දහසය 365 න් බෙදිය යුතු වෙනවා. ඇතැම් මූල්‍ය ආයතන මෙය 360 ක් ලෙසද සලකනවා. මෙසේ බෙදීමෙන් දිනකට 0.044% ක් ලෙස ලැබෙනවා. මෙය ඉතා කුඩා අගයක් වුවත් මාසිකව එකතු වීමේදී මෙහි අගය ඉහළ යනවා. විශේෂයෙන් ඔබේ මූල්‍ය ආයතනය වැල් පොලිය ප්‍රිය කරනවා නම් ඊයේ එකතු වුණු පොලියටත් එක්කම තමයි අද පොලිය හැදෙන්නේත්. දිනකදී එකතුවන අගය සොයාගැනීමෙන් දිනකට එක්වන මධ්‍යක අගය ගණනය කරගන්නට පුළුවන්.
අපි හිතමුකො ඔබට රුපියල් 2,000 ක් නොගෙවා මාසය මුල සිට එකතුවී තිබුණා කියා. දින පහළොවකට පසු දහසය වැනි දිනයේදී රු 500 ක්ද, අනතුරුව පඩි ලැබුණු 25 වැනිදා තවත් 500ක්ද, ඔබ ගෙවනවා. ඒ අනුව දෛනික මධ්‍යක අගය (2000 × 15 + 1500 × 9 + 1000 × 6) / 30 = රු 1,650 ක් වෙනවා. ඔබ එම අගය දන්නා නිසා අපට දැන් පුළුවන් මාසික පොලී අගය ගණනය කරන්නට. ඒ අනුවල 1650 × 0.044% × 30 = රු 21.78 යි.හැම ක්‍රෙඩිට් කාඩ් හොරකමකම පොදු සාධකය තමයි ගනුදෙනුවක් කරන්න ගියාම කාඩ් එක කඩේ මුදල් අයකැමි හරි වෙන කාට හරි දීම. එතැනදී තමන්ගේ කාඩ් පතේ රහස්‍යභාවයට හානියක් වෙන්න පුළුවන්
ක්‍රෙඩිට් කාඩ් එකක් පාඩු වෙන්නේ නැතිව භාවිත කරන්න මොකද කරන්න ඕනේ
පාරිභෝගිකයා ගෙවීම් කිරීමේදී මුලින්ම කපාගනු ලබන්නේ පොලියයි. ණය මුදල ආවරණය කෙරෙන්නේ ඉන් අනතුරුවය. මේ නිසා ණය මුදල දිගටම එක ලෙස පැවතීමක් සිදුවෙනවා. එයින් පාරිභෝගිකයාට වෙන්නේ අසාධාරණයක්. දිගටම පොලිය ගෙවීමට ඔහුට සිදුවීමට එය හේතුවෙයි. එසේම පොලිය ගෙවීම ප්‍රමාද වනවිට දඩ පොලියක්ද ගෙවීමට පාරිභෝගිකයාට සිදුවනු ඇත. ඒ නිසා පොලියක් එකතු නොවෙන්න හරියට ගෙවීම කරන්න, කරනු ලබන ගණුදෙණු සියල්ල වාර්තා කරගන්න. තමන්ගේ ආදායමට පමණක් හරියන ලෙස වියදම් කරන්න.
සාමාන්‍ය මිනිස්සුන්ගෙ වැරදි
කාඩ් එක හැම තිස්සෙම තියෙන්නෙ ඕන අපේ අතේ. ඒක කාටවත් දෙන්න ඕන නෑ. ඕනම ගණුදෙණුවකදී කිසිම ආයතනයකට කාඩ් එක ඉල්ලන්න අයිතියක් නෑ. කාඩ් එක පිටිපස්සෙ තියන CSC/CVC number එක භාවිත කර ඕනම ගණුදෙණුවක් කරන්න පුළුවන්. ඒක අතිශය රහසිගත විදියට තියාගන්න එක අපේ වගකීමයි.
ලංකාවේ වෙළෙද ආයතන සිදුකරන වැරදි
ලංකාවේ සිල්ලර වෙළෙදසැල් වගේම ලොකු සුපිරි වෙළෙදසැල්වල තියෙන card reading devices එක්කො NFCවලන් card read කරන්නෙ නෑ නැත්නම් ඒවට read කරන්න පුළුවන් කියල මුදල් අයකැමි දන්නෙ නෑ. කාඩ් එක swipe කරන්නම වෙනව. සමහර POS වල NFC available card reade එකක් තිබුණත් එතන ඉන්න මුදල් අයකැමිව ඒකට පුරුදු කරල නෑ. ඒ කාඩ් reading device එකේ ඒ function එක තියෙනව කාඩ් එක ළඟට ගෙනාව නම් ඇති swipe කරන්න ඕන නෑ
ලංකාවෙ බැංකුවලින් නිකුත් කරන කාඩ්වල තියෙන අවුල
පාරිභෝගිකයන් කාඩ් එක භෞතිකවම භාවිත කරන්න ඕනම නෑ. ඒක Apple/ Android wallets වලට add කලානම් හරි. කාඩ්එක නිකුත් කරන බැංකුව තාම ඒ payment gateway එකට compatible නෑ කියල error message එකක් එනව ගොඩක් වෙලාවට. මහ බැංකුවෙන් හරි නියාමනය කරන්න ඕන දේවල්. අපේ නියාමන ආයතන ව්‍යාපාරවලට අලුත් තාක්ෂණය ආදේශ කරගෙන ඒවා භාවිතයට පාරිභෝගිකයන් දිරිමත් කළ යුතුයි.
ඔබ මූල්‍ය දුෂ්කරතා අත්විඳින්නේ නම් සහ ණය ගෙවීමට දැඩි අපහසුතාවයකට පත්වී සිටිනවානම්, ඔබේ අයිතිවාසිකම් මොනවාද යන්න තේරුම් ගැනීම ඉතාම වැදගත්. ඔබ ඔබේ ණය හිමියන් සමග ඔබේ මූල්‍ය අර්බුදය සම්බන්ධයෙන් සාකච්ඡා කරනවිට යම් එකඟතාවයකට පැමිණීමේදී ඔබේ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ දැනගෙන ඉන්න.
ණය මුදලක් නොගෙවීම නිසා ඔබව සිරගත කළ හැකිද?
ණය මුදලක් නොගෙවීම නිසා ඔබව සිරගත කළ නොහැක. නමුත් ගෙවීම පැහැරහැරීම සම්බන්ධයෙන් සිවිල් නීතිය යටතේ නඩු පැවරීමක් සහ නඩු විභාගයෙන් පසු දේපළ තහනමකට ලක්විය හැකියි. නමුත් අධිකරණ ක්‍රියාවලියක් තුළ සමථයට යාමේ හැකියාවක්ද පවතී.
ක්‍රෙඩිට් කාඩ් ගෙවීම පැහැර හැරීමේ ප්‍රතිඵල මොනවද?
ක්‍රෙඩිට් කාඩ් පතක් ලබාගෙන එම මුදල නොගෙවා සිටීමේ හැකියාවක් ඔබට කිසිසේත්ම නොපවතී. අනිවාර්යෙන් ඔබ ක්‍රෙඩිට් කාඩ් එක සම්බන්ධ ගෙවීම කළයුතුම වේ. නොගෙවා සිටින්නේ නම් ඔබට විරුද්ධව අදාළ බැංකුව විසින් නඩු පවරනු ලබන අතර එම නඩුව සඳහා ඔබ පෙනී නොසිටින්නේ නම් ඔබට විරුද්ධව ගරු අධිකරණය තුළ ඒක පාර්ශ්විකව තීන්දුවක් ලබා ගත හැකිය.
එකී නියෝගය ප්‍රකාරව ඔබගේ දේපළ තහනමට ගැනීමක් තුළින් අධිකරණමය වෙන්දෙසියකට පවා ලක්වීමේ අවධානමක් පවතී. ගෙවා සිටීම පැහැර හරින කාලය තුළ අදාළ පොලිය සහ නඩු පැවරීමේ සිට අය කරගැනීම දක්වා වූ නෛතික පොලිය ගෙවීමට ඔබට සිදුවේ.
2005 අංක 28 දරණ ගෙවීමේ සහ බේරුම්කරණ පද්ධති පනත (Payment and Settlement Systems Act) හරහා ගෙවීම්, නිෂ්කාශනය සහ පියවීම් පද්ධති නියාමනය කිරීම, අධීක්ෂණය කිරීම සහ අධීක්ෂණය කිරීම සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කරයි.
මූල්‍ය සේවා සපයන්නෙකු අනාරක්ෂිත, අසත්‍ය හෝ අසාධාරණ ක්‍රියාවන්හි නිරතවන්නේ නම් හෝ නිරත වීමට සූදානම් වන්නේ නම්, හෝ ඔවුන් විධිවිධාන කඩ කරන්නේ නම් හෝ උල්ලංඝනය කිරීමට සූදානම් වන්නේ නම්, ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට මෙම පනත යටතේ ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුවට (CBSL) බලය ලබා දෙයි. ඒ යටතේ නිකුත් කරන ලද පනත, රෙගුලාසි, උපදෙස් හෝ නියෝග. ජාතික ගෙවීම් පද්ධති සඳහා සැලැස්මක් සකස් කිරීමේ වගකීම ද CBSLසතු වේ.
පනතේ 43.2(1).a වගන්තිය මඟින් පාරිභෝගිකයන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා රෙගුලාසි නිර්මාණය කිරීමට අමාත්‍යවරයාට ඉඩලබාදේ. Payment Cards and Mobile Payment Systems Regulations no.1 of 2013 (PCMPSR) මගින් ගෙවීම් කාඩ්පත් සහ ජංගම ගෙවීම් පද්ධති සඳහා නියාමන සහ අධීක්ෂණ අධිකාරිය ලෙස ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකුව පත් කරයි.
PCMPSR යටතේ, ගෙවීම් පද්ධතිවල සේවා සපයන්නෙකු ලෙස ක්‍රියාත්මක වීමට බලපත්‍රයක් ලබා ගැනීම අනිවාර්ය වේ. 2006 අංක 30 දරණ ගෙවීම් උපක්‍රම වංචා පිළිබඳ පනත (PDFA) යනු ශ්‍රී ලංකාවේ ක්‍රෙඩිට් කාඩ් වංචා සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කරන නීතියයි. පනතේ 2 වන වගන්තියේ දක්වා ඇති පරිදි, ක්‍රෙඩිට් කාඩ්පත් සම්බන්ධ වංචනික ක්‍රියා සඳහා එය විශේෂයෙන් අදාළ වේ.
මෙම නීතිය යටතේ විවිධ ක්‍රියා වංචනික ක්‍රියාවන් ලෙස අර්ථදක්වා ඇත. 2006 අංක 30 දරණ ගෙවීම් උපක්‍රම වංචා පිළිබඳ පනත හි 15 වන වගන්තියට අනුව කාඩ්පත් නිකුත් කරන්නාට හෝ ක්‍රෙඩිට් කාඩ් වංචාව හේතුවෙන් පාඩු ලබන වෙනත් පුද්ගලයෙකුට වන්දි ලැබෙනු ඇත.
මෙම පනත යටතේ නඩු විභාග කිරීමට මහාධිකරණයට බලය ලබා දී ඇති අතර, වැරදිකරුවන් වන අයට දඬුවම්වලට වසර 10 දක්වා සිරදඬුවමක් ඇතුළත් විය හැකිය. 2006 අංක 30 දරණ ගෙවීම් උපක්‍රම වංචා පිළිබඳ පනත විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ ක්‍රෙඩිට් කාඩ් වංචා සම්බන්ධයෙන් බොහෝ ගැටලු විසඳන අතර එය මූලික වශයෙන් අවධානය යොමු කරන්නේ වංචාවට ගොදුරු වන පාරිභෝගිකයින්ගේ ආරක්ෂාවට ප්‍රමුඛත්වය දෙනවාට වඩා වංචනික ක්‍රියා සහ වංචා සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීමේ නීතිමය ක්‍රියාවලිය කෙරෙහිය.
නීතීඥ සුපුන් සිරිවර්ධන
( aal.supunsiriwardhana@gmail.com )
